Zygmunt Kamiński urodził się 24 marca 1905 r. w Ciechanowie jako jeden z czterech synów Konstantego (1862-1928)  i Bronisławy z Chmielińskich. W akcie chrztu Zygmunta jego ojciec był określony jako właściciel domu, ale rzeczywiście pracował  jako ekonom majątku ziemskiego Gogolewskich w Gogolach Wielkich, później Sędzimirów w Ślubowie i cukrowni w Szczurzynie. Młody Zygmunt uczył się w Ciechanowie. Życzeniem rodziców było skierować go na drogę duchowną. W tym celu ojciec zabrał 14-letniego syna z wizytą do Warszawy, do spokrewnionego z rodziną kardynała Aleksandra Kakowskiego. Ten jednak ocenił, że „piękny Zygmuś” nie nadaje się do seminarium, bo marzy mu się wojenka, tym bardziej, że sam powiedział, iż w wojsku chce jeździć na koniu i grać na trąbce. Spełniło się marzenie młodego chłopca.

Według przekazów rodzinnych, od 10 marca 1919 do 15 marca 1924 r. służył jako ochotnik w 4. Pułku Ułanów Zaniemeńskich, brał udział w walkach 1920 r.

Z wojny wrócił do Ciechanowa z raną po szabli na lewym podudziu. Po wymaganym zaświadczeniu, że sądownie karanym nie był i prowadzenia jest moralnego, wydanym przez policję 24 kwietnia 1924 r., podjął pracę w syndykacie, a następnie był urzędnikiem w Banku Spółdzielczym Mieszczańsko-Rolniczym.

W 1930 r. poznał Franciszkę Barbarę Kluczek, córkę rolników Franciszka i Marianny ze Stańczaków, urodzoną 26 listopada 1904 r. w Słoniawach w gm. Karniewo. Franciszka chodziła przez dwa lata do szkoły powszechnej w rodzinnej wsi, a od 1917 r. do Państwowego Gimnazjum im. Klaudyny Potockiej w Pułtusku, gdzie w 1925 r. otrzymała maturę. Rozpoczęła studia w Państwowym Instytucie Dentystycznym w Warszawie, które ukończyła w 1929 r. Ze względu na trudne warunki materialne, zrezygnowała z asystentury u profesora Alfreda Meissnera w Klinice Chirurgii Szczękowej w Warszawie i wróciła na prowincję. W grudniu 1929 r. podjęła pracę jako dentystka Kasy Chorych w Ciechanowie. Jako jedyny lekarz stomatolog w mieście, prowadziła też gabinety w Glinojecku i Krasińcu, utrzymywane przez Kasę.

Ojciec poszedł do gabinetu z bólem zęba i został tam na całe życie – napisała Bibiana Mosakowska. Zygmunt i Franciszka pobrali się 13 września 1930 r. 15 października 1931 roku dr Kamińska zaczęła przyjmować swoich pacjentów w prywatnym gabinecie przy ul. Mickiewicza 3.

W 1933 r. urodziła się Kamińskim córka Bibiana, a dwa lata później syn Grzegorz. W 1936 r. Kamińscy zakupili od architekta Jerzego Korczaka narożną działkę przy ul. 3 Maja 1 (obecnie ul. Grodzka) i Płońskiej i w roku następnym rozpoczęli budowę domu, zakończoną w 1938 r. W części budynku sami zamieszkali, część wynajęli Przedsiębiorstwu „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”. Od strony południowej urządzili też ogród, w tym ogródek jordanowski, w którym bawiły się nie tylko ich dzieci, ale również dzieci rodziny i sąsiadów, w tym żydowskie. [Więcej o domu zob. artykuł: Ulica Grodzka w Ciechanowie – historia gmachu poczty w: http://ciechanowskienotatki.pl/grodzka_cz2/]

Szczęście rodziny przerwał wybuch II wojny światowej. Zygmunt Kamiński brał udział w kampanii wrześniowej, do rodziny wrócił aż spod węgierskiej granicy. W 1940 r. zachorował i po 4 dniach zmarł na zapalenie opon mózgowych, w następstwie rozprzestrzeniającej się już wówczas epidemii Heinego-Medina, 4-letni Grześ Kamiński. Niemcy zajęli gabinet dentystyczny, zakazali Kamińskiej wykonywania zawodu. W końcu rodzina została też wyrzucona z domu. Kamińscy przenieśli się do Warszawy i w czasie okupacji mieszkali przy ul. Marszałkowskiej 40/6. Kamiński zorganizował tam lecznicę techniczno-dentystyczną i jednocześnie związał się z komórką Armii Krajowej, do której należały zatrudniane tam pomoce dentystyczne. Był podporucznikiem i nosił pseudonim „Kalina”. W lecznicy odbywały się tajne zebrania AK, wśród bywalców można wymienić Władysława Rymkiewicza – ojca pisarza i poety Jarosława Marka, późniejszego generała brygady Jerzego Kirchmayera czy chirurga stomatologa Alfreda Meissnera. Kamiński starał się pomagać Żydom w getcie, chodził z córką pod ogrodzenie i wrzucali paczki, słodycze, papierosy.

Przed wybuchem powstania warszawskiego wywiózł żonę i córkę do Żabieńca pod Piasecznem, a sam wrócił do Warszawy „na kilka dni”, bo przecież walki miały zakończyć się bardzo szybko. W czasie powstania zorganizował i był komendantem szpitala polowego w piwnicach przy ul. Hożej 18 w śródmieściu Warszawy. 8 września w dom uderzyła bomba, tzw. gruba berta. Kamiński został ciężko ranny w głowę. Chirurg poświadczył, że przebywał w szpitalu do 2 października z przestrzałem odłamkiem lewego policzka. Po upadku powstania Kamiński znalazł się w obozie w Pruszkowie, ale ze względu na stan zdrowia, został odstawiony na noszach na bok, by tam czekać na śmierć. Jakiś człowiek przywiózł go furmanką do Żabieńca, gdzie pozostał z żoną i córką do wyzwolenia.

Po wojnie Kamińscy wrócili do Ciechanowa. 13 września 1945 r. Zygmunt jako podporucznik Armii Krajowej, zarejestrował się w Komisji Likwidacyjnej byłej AK Obszaru Centralnego i tym samym dopełnił obowiązku ujawnienia się, ale musiał się ukrywać, gdyż był poszukiwany przez NKWD. Później organizował w powiecie stomatologiczną służbę zdrowia. Uzupełnił wykształcenie, zdobył uprawnienia technika dentystycznego i w latach 1951-1967 pracował jako powiatowy inspektor stomatologii. Grał w miejscowych orkiestrach, był radnym miejskim i powiatowym, zawodnikiem Ciechanowskiego Koła Cyklistów, wiceprzewodniczącym Społecznego Komitetu Przeciwalkoholowego. Angażował się w odbudowę gimnazjum w Ciechanowie, działał w organizacjach kombatanckich, w tym w ZBoWiD. Interesował się polityką, ale nie był członkiem żadnej partii, chociaż podobno chciał, ale nie chciano „Lorda” przyjąć. W uznaniu zasług w wojnie z Niemcami, był wielokrotnie nagradzany i odznaczany. Otrzymał m.in. Krzyż na Polu Chwały (1944 r.),  Medal Zwycięstwa i Wolności (9 V 1946 r.), Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (28 I 1967 r.), Odznakę Grunwaldzką (9 V 1967 r.), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (29 VIII 1970 r.), Medal za Warszawę 1939-1945 (5 III 1973 r.). Cieszył się sympatią mieszkańców Ciechanowa. Swoją działalność zakończył w latach 70. Zmarł 23 marca 1980 r.

Franciszka Kamińska długie lata leczyła pacjentów w Ciechanowie. Tuż po wojnie była m.in. wzywana do więźniów SB przetrzymywanych w kamienicy Baranowskich przy ul. 11 Pułku Ułanów. Miała tam stałą przepustkę. Wykorzystywała to, by przenosić korespondencję więźniów. Została zauważona, ale cieszyła się uznaniem komendanta, więc nie wyciągnięto wobec niej konsekwencji. Pracowała w przychodni przyszpitalnej, organizowała gabinety w szkołach, leczyła młodzież w Technikum Ekonomicznym. Franciszka Kamińska zmarła 31 lipca 1986 roku.

Córka Kamińskich – Bibiana Mossakowska – została lekarzem, profesorem, wybitnym chirurgiem dziecięcym, kawalerem Orderu Uśmiechu, a w 2007 r. przyznano jej tytuł Honorowej Obywatelki Miasta Ciechanowa. Dom Kamińskich, chociaż cały czas zajmowany w części przez pocztę, pozostał w rękach rodziny do ich śmierci, po czym córka sprzedała go ostatecznie urzędowi pocztowemu.

 

Bibliografia:

Borkowski A.: Ciechanowscy medycy. – Ciechanów, 1995

Księga chrztów parafii Ciechanów, 1905, poz. 115 ; w: http://metryki.genealodzy.pl/

Księga ślubów parafii Ciechanów, 1930, poz. 103 ; w: http://metryki.genealodzy.pl/

Lewandowski E.: Nekropolie Ciechanowa: cmentarz parafialny przy ul. Płońskiej. – Ciechanów, 2004, s. 104

Lewandowski E.: Zarys dziejów Banku Spółdzielczego w Ciechanowie 1899-1999. – Ciechanów, 1999, s. 74

Mossakowska B.: Wspomnienie o Ojcu Zygmuncie Kamińskim (1905-1980) zasłużonym Obywatelu Ciechanowa. – Warszawa, 2017. – Maszynopis w zbiorach BB

Profesor Bibiana Mossakowska – chirurg w spódnicy / oprac. E. Lewandowski. – Ciechanów, 2000

Relacja ustna Bibiany Mossakowskiej, 2017 r.

Zestaw dokumentów dotyczących nieruchomości należącej do Zygmunta i Franciszki Kamińskich położonej przy ul. Grodzkiej 1. – Ciechanów, 1937-1983. – [Zbiory Powiatowej Biblioteki Publicznej w Ciechanowie]

Zygmunt Kamiński (1905-1980): materiały ze zbiorów córki Bibianny Mossakowskiej. – Ciechanów, 2018. – [Dokument elektroniczny w zbiorach Powiatowej Biblioteki Publicznej w Ciechanowie]