Pierzeja północna

 

 

 

Plac Kościuszki 13

W miejscu dzisiejszych budynków pod adresem pl. Kościuszki 13 i 13A, czyli po prawej stronie wlotu ul. Zielona Ścieżka do pl. Kościuszki, stał jeden dom.

Budynek powstał zgodnie z planami regulacji zabudowy tego terenu jako budynek mieszkalny na działce powstałej z parcelacji jednorodnego obszaru między ul. Wielkowarszawską a ul. Zielona Ścieżka. Zbudowano go około 1900 r. wraz z oficyną wzdłuż wschodniej granicy działki, w 1925 r. został przebudowany. Miał kształt odwróconej litery L. Od lat 60. XX w. stykał się od wschodu z nowo wybudowanym półokrągłym pawilonem.

Parterowy dom zbudowano z cegły na planie dwóch prostokątów, nakryto wielospadowym dachem. Elewacja frontowa – 6-osiowa – była niesymetryczna, miała trzy otwory wejściowe. Według ustnych przekazów oficyna służyła kiedyś jako stajnie. W latach międzywojennych dobudowano wzdłuż granicy działki parterowy budynek gospodarczy oraz towarzyszące obiekty drewniane. Z biegiem lat zmieniła się funkcja budynku frontowego, istniała tu m.in. mała gastronomia i sklepy.

Właścicielami posesji byli: Symplicjusz i Władysława Janina z Wyzińskich Ślesiccy, od 1931 r. Fulgencjusz Antoni i Sabina z Chojnowskich Durajewscy, następnie ich spadkobiercy – Włodzimierz Saturnin Durajewski i jego siostra Irena Anna Czurman. Obecni właściciele – Alina i Tadeusz Pijanowscy ‒ nabyli obiekt w 1990 r. (1)

Dziadkiem Władysławy Janiny Ślesickiej był Ignacy Wyziński, wspomniany przy okazji pomysłu stawiania cerkwi na pl. Kościuszki (2).

Przy pl. Kościuszki 13 mieściło się pierwsze lokum Towarzystwa Wzajemnego Kredytu, założonego 5 X 1899 r., które po połączeniu z Towarzystwem Drobnego Kredytu dało początek Bankowi Spółdzielczemu Mieszczańsko-Rolniczemu (3). W tym budynku w podwórzu, przed wojną mieściła się apteka Ubezpieczalni Społecznej czyli kasy chorych (4). Pracował w niej do 1939 r. farmaceuta Aleksander Nawrocki (1876-1953), także Antoni Hikiert (1894-1958), ojciec Stanisława, Janiny i Barbary (5).

Kierownikiem w niej – jak wspominał J. H. Olszewski – był mgr Kwieciński. Wejście było oczywiście od placu Kościuszki, a pomieszczenia apteki znajdowały się w amfiladzie czyli jedno za drugim. W czasie wojny Niemcy aptekę skasowali. To wiem z przekazów. Była tam piwiarnia, a później, kiedy weszli berlingowcy, to z frontu był sklep, ale jaki nie pamiętam, a z tyłu pomieszczenia apteczne zajęła Olszewska, ale to nie moja rodzina. Prowadziła tam stołówkę, wydawała domowe obiady (6).

Tu najpewniej mieściła się przed wojną również kasa chorych z ambulatorium. Kierownikiem kasy chorych był lekarz Władysław Malinowski (7).

Po wojnie dom pozostał w rękach Durajewskich, o czym świadczyła tabliczka z ich nazwiskiem i numerem wisząca na budynku. Lokatorzy płacili niewielki czynsz w Banku Spółdzielczym. Głównymi lokatorami były nie spokrewnione ze sobą dwie rodziny Olszewskich. Obaj panowie nosili to samo imię: Władysław. Jeden prowadził zakład fryzjerski, a drugi jadłodajnię oraz był administratorem budynku. Gdy zmarł ten ostatni, to było bezpańskie – twierdzi Jolanta Czerwińska, córka fryzjera. Dopiero w latach 80. zgłosili się właściciele i sprzedali posesję Pijanowskim (8).

Budynek od strony placu Kościuszki niemal w całości zajmowała rodzina fryzjera Władysława Olszewskiego (1912-1993) (9). Od frontu z prawej strony był sklep warzywniczo-spożywczy PSS „Społem” tzw. „po schodkach”, a z lewej zakład fryzjerski. Zakład został otwarty w połowie lat 50. XX w., o czym donosiła ówczesna prasa ubolewając, że 29 września 1956 r. przy pl. Kościuszki 13, przed nowo otwartym zakładem ścięto wielki, kilkudziesięcioletni kasztan (10). Do domu wchodziło się z ulicy przez „ścionkę”, jak mówiła matka Jolanty Czerwińskiej, oraz od strony podwórza. Z korytarza można było też wejść do piwnicy oraz na strych, gdzie w jednym pokoiku mieszkała jeszcze jedna rodzina, najpierw 6-osobowa, później 4-osobowa. Po likwidacji zakładu fryzjerskiego lokal zajęli państwo Olszewscy na mieszkanie.

W oficynie pomieszczenia zajmowały dwie rodziny: Kowalczykowie oraz druga rodzina Olszewskich. Ci ostatni prowadzili tam jadłodajnię. Należała do nich sień, ogromna kuchnia, pokój w którym serwowano potrawy oraz sypialnia. Charakter prowadzonych tam usług powodował, że mieszkanie było bardzo zawilgocone.

Na podwórko wchodziło się przez bramę znajdującą się w szczycie budynku od strony Zielonej Ścieżki. Rosła tam akacja, pod nią stały ławki, w kącie wygódka. Dalej, aż do posesji państwa Czajków przy Zielonej Ścieżce nr 2 ciągnął się ogród Olszewskich, bardzo przydatny przy gotowaniu obiadów (11).

Nowi właściciele wyburzyli dom. W jego miejscu stanęły dwa okazałe, złączone ze sobą pod kątem rozwartym, 3-piętrowe budynki, ze wspólną bramą i wjazdem na tyły posesji. Oba służą celom handlowym i usługowym.

Kościuszki 13 A

Wiosną 2018 r. w budynku nr 13A – po lewej stronie bramy – mieścił się sklep „Perełka” Ekskluzywna Odzież Używana Mariusza Ozimkowskiego  oraz Salon Odzieżowy „Afrodyta” oferujący suknie ślubne. Wcześniej w tym ostatnim lokalu przez jakiś czas funkcjonowała księgarnia.

Kościuszki 13

W budynku nr 13 – po prawej stronie bramy – spore pomieszczenie na parterze zajmowało Centrum Handlowe „Złoty Żuraw” oferujące wyroby chińskie.

Liczne szyldy przy wejściu obok bramy świadczą, że w obu połączonych budynkach właściciele zaoferowali lokale wielu instytucjom. Mieściły się w nich m.in.:

– Biuro Pośrednictwa i Zarządzania Nieruchomościami Komorowski;

– redakcja portalu internetowego Ciechanów Inaczej;

– redakcja tygodnika „Czas Ciechanowa”;

– lombard;

– usługi geodezyjne inż. Januarego i Bartosza Krupińskich;

– Vindico – doradztwo gospodarcze;

– Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Ciechanowie Cezary Kowalski.

Przypisy:

(1) Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Delegatura w Ciechanowie. Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego / oprac. Bożena Siemionko. – 1997. Sygn. B.267

(2) Relacja Jadwigi Klopper, przekazana przez Macieja Adamkiewicza, grudzień 2015 r. (w zbiorach aut.)

(3) Lewandowski E.: Zarys dziejów Banku Spółdzielczego w Ciechanowie 1899-1999. – Ciechanów, 1999, s. 43

(4) Piotrowicz D.: Służba zdrowia w międzywojennym Ciechanowie // W: Mazowsze Ciechanowskie – moja „mała ojczyzna” / Oprac. A. Kociszewski, J. Pełka. [T.] 2. – Ciechanów, 1997, s. 110-112; Toż pt. Szpital miejski w Ciechanowie. – Tygodnik Ciechanowski, 1991, nr 12, s. 5; Relacja Jadwigi Klopper, przekazana przez Macieja Adamkiewicza, grudzień 2015 r. (w zbiorach aut.)

(5) Lewandowski E.: Nekropolie Ciechanowa: cmentarz parafialny przy ul. Płońskiej. – Ciechanów, 2004, s. 94, 156

(6) Olszewski J. H.: Tak to zapamiętałem. – Ciechanów, 2015, s. 163

(7) Borkowski A.: Karol Szwanke. – Ciechanów, 1987, s. 9-10

(8) Relacja Jolanty Czerwińskiej, 12 II 2016 r. (w zbiorach aut.)

(9) Lewandowski E.: Nekropolie Ciechanowa. Op. cit., s. 162

(10) Alk.: Dlaczego?. – Głos Ciechanowa, 1956, nr 10, s. 8

(11) Relacja Jolanty Czerwińskiej, 12 II 2016 r. (w zbiorach aut.)