Najmłodszy z synów Józefa i Emilii z Małowieskich – Aleksy Józef Kalasanty Dembowski  (brat Wiktora – zob. artykuł „Dembowscy w Koziminach i Lipie” w: http://ciechanowskienotatki.pl/dembowscy-w-koziminach-i-lipie/ )  urodził się 4 lipca 1825 r. w Warszawie (1). Po śmierci ojca został w 1847 r. właścicielem Przedwojewa i Jałowej Wsi. Przedwojewo koło Ciechanowa (obecnie gm. Opinogóra Górna) wykupił w częściach jego ojciec Józef w latach 1822-1824 (2). W 1832 r. dokupił jeszcze od Pawła Zembrzuskiego Jałową Wieś (obecnie część wsi Przedwojewo) (3).

Aleksy Dembowski był członkiem Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim (4). Majątek, nazywany często Przedwojewo Sona, liczył w 1868 r. wraz osadą Jałowa Wieś 698 mórg, z tego grunty orne i ogrody stanowiły 420 mórg, łąki – 103 morgi, pastwiska – 100 mórg, las – 18, nieużytki – 57. Wieś Przedwojewo składała się z 25 osad włościańskich, do których przypisane było 112 mórg gruntów, do osady Jałowa Wieś należało 16 mórg (5).

Dembowski zaangażował się w 1888 r. w remont zabytkowego kościółka z 1620 r. Przedwojewie.

Wcześniej, bo w 1886 r. uzyskał zgodę ks. biskupa płockiego Henryka Piotra Kossowskiego na przeniesienie tutaj głównego ołtarza ze zniszczonej świątyni w Wierzbówcu. W tym czasie mała parafia w Wierzbówcu, miejscowości sąsiadującej ze Smardzewem – rodzinnym gniazdem Dembowskich – została zlikwidowana (6).

21 lutego 1860 r. Aleksy Dembowski ożenił się w Warszawie w parafii Nawiedzenia NMP z Marianną Anastazją Fruzińską (7), z którą miał troje dzieci, wszystkie urodzone w Przedwojewie: Konradę Eleonorę urodzoną 19 lutego 1861 r., Pawła Antoniego – 15 stycznia 1864 r. i Jana Feliksa – 26 lipca 1866 r. (8).

W 1887 r. Dembowscy wystawili w Przedwojewie murowany i otynkowany, parterowy, ale z mieszkalnym poddaszem, dwór w stylu późnego klasycyzmu. Data jego budowy została umieszczona na tylnej elewacji (9). Obserwował go Stefan Żeromski z balkonu szulmierskiego dworu – biały pałac w bok Opinogóry – w kępie olchowego lasu (10). Młody pisarz poznał i opisał w „Dziennikach” w czasie swego pobytu w Szulmierzu latem 1887 roku rodzinę Dembowskich z Przedwojewa, a właściwie rodziców i córkę Eleonorę. – Papa jest człowiekiem pięknym – pisał – rozumnym, wykształconym, mama mówiła mało, córka… „ja myśleć nie śmiałem o córce…” (11).

Aleksy Dembowski zmarł 27 września 1898 r. (12) i został pochowany w miejscowym kościółku. Upamiętnia go tablica epitafijna umieszczona nad wejściem z prezbiterium do zakrystii o treści: W tej kaplicy spoczywają zwłoki / Ś. † P. / Aleksego Dembowskiego / właściciela tych dóbr / Przedwojewo-Sona / zmarłego d. 27 września 1898 r. / w wieku lat 73 / Prosi się przechodnia / o westchnienie do Boga.

Niestety, w 1900 r. nieznani złoczyńcy wyłamali drzwi w przedwojewskiej kaplicy, skradli pieniądze z puszki, zerwali deski w podłodze i pootwierali trumny (13). Nie wiadomo, kto był tam jeszcze pochowany oprócz Aleksego Dembowskiego. Jego żona zmarła w Warszawie 6 sierpnia 1911 r. i spoczęła na Cmentarzu Powązkowskim (14) (kw. 202, rz.1, m. 14).

Na grobie widnieje wprawdzie inskrypcja: Grób rodziny Dembowskich z Przedwojewa, ale pochowana została tam chyba tylko Ś.P. Marja z Fruzińskich / Aleksowa Dembowska / ur. 1828 r. zm. 6 grudnia 1911 r. Innych napisów brak.

Eleonora z Dembowskich Łempicka

Eleonora Dembowska – córka Aleksego i Marii zachwyciła w 1887 r. młodego Żeromskiego. Pisał: Przystojna jest, ośmnastoletnia. Zachwyca… zdrowiem. Widać w tych oczach piwnych, żywych, w wargach pąsowych, w ruchach porywczych – młodość, siłę, kobiecość […] Wesoła jest, dowcipna, chce być niby po warszawsku swobodną, lecz tak nie jest. Ruchy warszawianki może posiadać – tylko warszawianka. Ale miła faceteczka (15). Panna Eleonora oczarowała młodego studenta mazurkami Chopina, granymi w szulmierskim salonie. Przy bliższym poznaniu okazała się wesołym, pewnym siebie, życzliwym ludziom, serdecznym i szczerym jak złoto koleżką. Niejednokrotnie przyszło mu o niej marzyć, przecież i ona musi diabelnie lubieć myśleć o mężczyznach – zwierzał się. A przecież ojciec jej – pan całą gębą, nie bywa nigdzie, rzadko kogo przyjmuje i, jak mówią w okolicy, nigdy mu przez myśl nie przeszło, że córka jego mogłaby wyjść za mąż… – pisał dalej Żeromski (16). Tymczasem młodzieniec został wprowadzony w błąd. Eleonora, którą uważał za 18-letnią pannę miała już wówczas ponad 26 lat i nie wiadomo – ojciec czy ona – jednak myśleli o małżeństwie. Niezupełnie rok później, 2 lipca 1888 r. Konrada Eleonora Dembowska wyszła za mąż w ciechanowskiej farze za Józefa Łempickiego urodzonego w Warszawie w 1847 r., syna Adolfa i Włodzimiery z Bandków (17), od 1877 r. dziedziczącego po ojcu majątek Malużyn (18). Według aktu ślubu małżonek uważał się za 38-letniego kawalera, gdy tymczasem miał wówczas 41 lat. Młodzi zamieszkali w Malużynie i tam doczekali się czworga dzieci: Włodzimierza Aleksego urodzonego 27 sierpnia 1889 r., Janusza Stanisława – 8 kwietnia 1891 r., Tadeusza Józefa – 24 listopada 1892 r. oraz Zofii Ludwiki urodzonej 25 maja 1895 r. (19). Józef i Eleonora Łempiccy sprzedali Malużyn 15 września 1908 r. Kajetanowi Piechowskiemu (20). Nie wiadomo, czy zaraz opuścili dom i gdzie ewentualnie zamieszkali. Faktem jest, że kilka miesięcy później, bo 17 sierpnia 1909 r. zmarł w Warszawie Józef Łempicki. Rodzina planowała pochować go w Malużynie. Tak przynajmniej wynikało z zamieszczonego w „Kurierze Warszawskim” nekrologu. Ostatecznie spoczął na Starych Powązkach w Warszawie, o czym zawiadamiał kolejny nekrolog (21).

Obok niego została pochowana kilkanaście lat później siostra Ludwika Kadłubowska, zmarła 15 października 1926 r. i jej mąż Ludwik, zmarły 1 stycznia 1933 r. Z wyrytej inskrypcji wynika, że to grób rodziny Kadłubowskich, mimo że zmarli znacznie później niż Józef (22).

Eleonora Łempicka z dziećmi – jak można domyślić się aktu małżeństwa jej syna – wyprowadziła się do Galicji i zamieszkała we wsi Siedliska w parafii Stojańce w pow. jaworowskim (dziś obwód lwowski na Ukrainie) i najpewniej tam już pozostała. Nie są znane jej dalsze losy. Może jej udziałem stały się krwawe wydarzenia rewolucji październikowej?

Najstarszy syn Łempickich Włodzimierz Aleksy na początku grudnia 1914 r. przyprowadził do Legionów Polskich pluton kawalerii. Służył z nim w 2. szwadronie kawalerii Legionów. Potem został przeniesiony do 2. pułku piechoty Legionów Polskich. Stopniowo awansował, początkowo ma porucznika kawalerii, a następnie – kapitana kawalerii. Przed przekazaniem Legionów Polskich pod rozkazy gen. Hansa Hartwiga von Beselera zwolniony został z Legionów rozkazem NKA nr 6569 (23). Nie są znane dalsze jego losy.

Drugi syn Łempickich Janusz Stanisław ożenił się 1 października 1917 r. w Warszawie w kościele św. Andrzeja i Panien Kanoniczek w parafii Przemienienia Pańskiego z 20-letnią Haliną Marią Roszkowską, zamieszkałą w Warszawie, córką Ludwika i nie żyjącej Jadwigi Natalii z Majewskich (24). 9 maja 1959 r. Janusz powtórnie zawarł związek małżeński, tym razem w Urzędzie Stanu Cywilnego Warszawa Żoliborz, z Haliną Marią Stabrowską (25). Musiał się rozwieść z pierwszą żoną, bo Halina z Roszkowskich Łempicka zmarła dopiero 8 kwietnia 1979 r. mając 82 lata. Janusz Łempicki zmarł 7 stycznia 1963 r. mając 72 lata (26). Spoczął w grobie rodziny Majewskich na warszawskich Powązkach obok teściów Roszkowskich. Kilkanaście lat później pochowano tam też jego pierwszą żonę Halinę z Roszkowskich Łempicką.

Nie wiadomo jak potoczyły się dalej losy pozostałego rodzeństwa, dzieci Eleonory i Józefa Łempickich.

Paweł Antoni Dembowski

Drugie dziecko Aleksego i Marianny Dembowskich – Paweł Antoni urodzony 15 stycznia 1864 r. został ochrzczony dość późno po narodzeniu, bo 4 grudnia tego roku. Ówczesnym zwyczajem ksiądz zapisał przyczynę opóźnienia chrztu: z powodu słabości okazującego [ojca]. Nie wiadomo, czy do końca prawdziwe było to oświadczenie. Nie wykluczone, że Aleksy Dembowski brał udział w powstaniu styczniowym i musiał wyjechać lub ukrywać się w czasie narodzin pierworodnego syna. Ksiądz wytłumaczył więc w taki sposób jego nieobecność, co było dość powszechnym w tamtym czasie zabiegiem. Niestety, dziecko zmarło, mając 2 lata (27). Paweł został pochowany na cmentarzu przy ul. Płońskiej w Ciechanowie. Jego nagrobek zachował się do chwili obecnej. Stanowi go żeliwny krzyż artystycznej kowalskiej roboty, osadzony w płaskim kamieniu, niestety mocno już zniszczony, z zagubioną tabliczką. Jest określany grobem rodziny Dembowskich, chociaż nikt więcej nie był chyba w nim pochowany.

Jan Feliks Dembowski

Drugi syn Dembowskich – Jan Feliks – po ślubie siostry, pozostał z rodzicami w Przedwojewie. 9 listopada 1899 r. przejął po ojcu, uregulowawszy sprawy spadkowe z siostrą i matką, majątek w Przedwojewie, wyceniony na 69.000 rubli (28). Ożenił się z Marią Czubowską (ur. ok. 1879) i tu doczekał się córki Janiny, urodzonej 20 maja 1902 r. (29). 21 sierpnia 1908 r. Dembowscy sprzedali jednak Przedwojewo Janowi Konopnickiemu (30). Nie wiadomo czy mieli więcej dzieci i jak potoczyły się ich losy. Czy mieszkali w Warszawie wraz z matką, a może, tak jak Łempiccy przenieśli się w rejon Lwowa, wszak sprzedaż Malużyna i Przedwojewa nastąpiła w tym samym roku. Nie ma bowiem śladów ich bytności w Warszawie.

 

Przypisy:

(1) AP Mława. Sygn. 1140. Zbiór dokumentów do księgi hipotecznej dóbr ziemskich Lipa / Leśniewo Dolne, k. 35

(2) AP Mława. Sygn. 1828. Księga hipoteczna dóbr Przedwojewo Sona pow. Ciechanowskiego, k. 1-3.

(3) Ibidem

(4) Lista członków Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim w roku 1861. – [B.m., 1861], s. 102 (Biblioteka Cyfrowa WBP w Lublinie)

(5) Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. T. 9. – Warszawa, 1888, s. 139

(6) Kulesza A.: Smardzewska Pani: z dziejów parafii i regionu. – Smardzewo ; Płock, 1999, s.16-17

(7) Księga ślubów Parafii Nawiedzenia NMP w Warszawie – Nowe Miasto,1860, poz. 60

(8) Księga urodzeń parafii w Ciechanowie, 1861, poz. 52; 1864, poz. 322; 1866, poz. 212

(9) Jaroszewski T.S., Gierlach M.: Po pałacach i dworach Mazowsza. Cz. 3. – Warszawa, 1998, s. 82

(10) Żeromski S.: Dzienniki. [T.] 2, 1886-1887. – Warszawa, 1954, s. 342

(11) Ibidem, s. 333

(12) Księga zgonów parafii w Ciechanowie, 1898, poz. 307

(13) Kalendarz ciechanowski. – Gazeta Samorządu Miasta Ciechanów, 1991, nr 5, s. 6

(14) Kurjer Warszawski, 1911, nr 216, s. 9 [nekrolog Marii Dembowskiej] (e-biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego)

(15) Żeromski S. Op. cit., s. 333

(16) Ibidem, s. 338

(17) Księga urodzeń Parafii Św. Krzyża w Warszawie, 1847, poz. 451

(18) Księga ślubów parafii w  Ciechanowie, 1888, poz. 65

(19) Księga urodzeń parafii w Malużynie, 1889, poz. 81; 1891, poz. 35; 1893, poz. 32; 1895, poz. 38

(20) AP Mława. Sygn.1210. Księga hipoteczna dóbr ziemskich Malużyn w pow. przasnyskim / ciechanowskim leżące. T. I: 1821-1901, k. 6

(21) Kurjer Warszawski, 1909, nr 227, s. 5; nr 228, s. 6; nr 229, s. 6 [nekrologi Józefa Łempickiego] (e-biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego)

(22) Inskrypcje wg Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne //W: https://cmentarze.um.warszawa.pl/pomnik.aspx?pom_id=13455; dostęp 3 lI 2020 r. [dot. grobu – Warszawa, Stare Powązki, kw. 35, rz. 1, m. 24] ; Księga ślubów parafii we Wronie, 1871, poz. 9

(23) Wykaz Legionistów Polskich 1914-1918 //W: http://wykaz.muzeumpilsudski.pl/wykaz-legionistow/wykaz/legionista/14688-lempicki; dostęp 14 XI 2019 r.

(24) Księga ślubów Parafii Wszystkich Świętych w Warszawie, 1917, poz. 135

(25) Księga urodzeń parafii w Malużynie,1891 poz. 35 [zapis na marginesie aktu]

(26) Dane wg tablicy na grobie Majewskich na Starych Powązkach, kw. 182, rz. 5, m. 13/14

(27) Księga urodzeń parafii w Ciechanowie, 1864, poz. 322; Księga zgonów parafii w Ciechanowie, 1866, poz. 8

(28) AP Mława. Sygn. 1828. Księga hipoteczna dóbr Przedwojewo Sona… Op. cit., k. 2-3

(29) Księga urodzeń parafii w Ciechanowie, 1902, poz. 230

(30) AP Mława. Sygn. 1828. Księga hipoteczna dóbr Przedwojewo Sona… Op. Cit., k. 2-3