Franciszek Rajkowski jest jednym z najbardziej znanych ciechanowian. Spojrzenie na akty metrykalne jego dość licznej rodziny wskazuje, że jest chyba jedynym jej przedstawicielem noszącym – od chwili urodzenia – nazwisko Rajkowski. Jego narodziny zgłosił – jak to było praktykowane w tamtych czasach – ojciec Ignacy Rajkowski, gospodarz z Jarlut Wielkich w parafii Zeńbok (dziś Jarluty Duże, gm. Regimin, pow. ciechanowski) w towarzystwie sąsiadów Klemensa Jaworskiego i Hilarego Czarneckiego jako świadków, zaznaczając, że syn urodził się 4 stycznia 1848 r. (23 grudnia 1847 r. wg kalendarza juliańskiego) z jego małżonki Joanny z Winkowskich lat dwadzieścia cztery mającej. Na chrzcie świętym odbytym w dniu narodzin nadano mu imię Franciszek, a rodzicami chrzestnymi zostali wspomniany Klemens Jaworski i Józefa Metodyna. Tyle akt urodzin / chrztu zapisany w księgach parafii Zeńbok pod numerem 1 w 1848 r. przez ks. Hipolita Waśniewskiego proboszcza lekowskiego i wówczas komendarza parafii zeńbockiej.

Próżno jednak szukać innych zapisów pod nazwiskiem Rajkowski w parafii Zeńbok czy jej okolicy. Okazuje się, że tu mieszkali, ale używali nazwiska Frey / Frej / Frejkowski, Frajkowski. Według potomków, ściślej prawnuczki Franciszka – Danuty Bieleckiej, wyskrobano pierwsze litery w akcie urodzin i stąd zmiana nazwiska, jak napisał Edward Lewandowski w jego biografii (1). Nie wydaje się to jednak wiarygodne. Patrząc na dostępny w internecie skan dokumentu nie widać tam śladów jakiegokolwiek wytarcia czy skreśleń. Bardziej prawdopodobne, że to ksiądz źle usłyszał i zapisał nazwisko ojca (Rajkowski zamiast Frejkowski/ Frajkowski), wszak był nim kapłan z sąsiedniej parafii, nie znający tamtejszych mieszkańców, zastępujący proboszcza i to okazjonalnie, bo na stałe urzędującym w tamtych latach w Zeńboku był ks. Stanisław Rosołowski (2). Rajkowski, niewątpliwie w szkołach musiał posługiwać się odpisem metryki. Wpisano w nim nazwisko tak jak w oryginale. Co musiałby zrobić, by to zmienić? Dziś pewnie zwrócić się do sądu…

Pierwszy znany z imienia przodek tej gałęzi rodu to Józef Frey, dwukrotnie żonaty. Z Katarzyną zmarłą 14 stycznia 1783 r. miał troje dzieci: synów Adama i Tomasza oraz zmarłą w dzieciństwie Agnieszkę. Jego druga żona Anna zmarła 15 grudnia 1812 r. w wieku 53 lat Urodziła czworo dzieci: Stanisława (17 XI 1784-24 XII 1788), Szymona (15 IV 1797- 3 VI 1801), Mariannę (?-25 XII 1788) i Grzegorza. Tylko ten ostatni założył rodzinę i był dziadkiem Franciszka Rajkowskiego. Freyowie mieszkali i pracowali na przełomie XVIII i XIX w. jako kopcarze (3) z Zeńboku. Józef zmarł 9 stycznia 1817 r. mając 72 lata.

Syn Józefa i Anny Grzegorz Frey, urodzony 9 maja 1793 r., w dorosłym życiu pracował jako organista w Zeńboku. Ożenił się 10 października 1813 r. z Franciszką Szymańską, córką Andrzeja i Marianny z Rutkowskich, urodzoną w parafii Duczymin (gm. Chorzele), ale mieszkającą z siostrą matki Elżbietą i jej mężem Jakubem Smolińskim w Zeńboku, którym to w dniu ślubu złożyła akt uszanowania. Franciszka Frey urodziła 22 maja 1816 r. córkę Mariannę, ale sama zmarła w połogu 7 czerwca. 12 stycznia następnego roku odeszła też jej córeczka, przeżywszy 31 tygodni, jak zapisano w akcie zgonu. Wdowiec zdecydował się na drugi ślub. 16 lutego 1817 r. pojął za żonę Teklę Jaworską, córkę Stanisława i Klary z Jarlut Wielkich, urodzoną 17 września 1794 r. W tym małżeństwie pojawiło się dwoje dzieci: Józefa i Ignacy. Tym razem jako pierwszy z małżonków – 14 marca 1822 r. zmarł Grzegorz Frey. Nie wiadomo, czy doczekał narodzin syna (ok. 1820-21 r. jak wynika z aktu ślubu), bo metryki Ignacego nie udało się odnaleźć. Nie wiadomo, kiedy zmarła Tekla Frey, w każdym razie doczekała ślubów swoich dzieci.

Córka Grzegorza i Tekli – Józefa Frey – urodzona 5 maja 1818 r., mieszkając z matką w Jarlutach Wielkich, wyszła za mąż młodo, bo mając zaledwie 16 lat. 24 listopada 1833 r. (pisana jako Frej) wzięła ślub z 19-letnim Antonim Rogowskim owczarkiem w Modle zamieszkałym, synem Jana i Kunegundy z Kowalskich. Rogowscy dość często przenosili się z miejsca na miejsce. Antoni pracował jako owczarz w Modle, Modełce i Czeruchach w parafii Lekowo, w Tyszkach w parafii Żmijewo Kościelne, później w Wierzbowie w parafii Koziczynek – tu nie wiadomo czym się zajmował, a około 1855 r. powrócił w okolice Lekowa i mieszkając z rodziną w Pawłówku pracował jako leśnik. Nie wiadomo, kiedy rodzina przeniosła się w okolice Przasnysza i zamieszkała w Zakociu (obecnie gm. Przasnysz). Najprawdopodobniej Rogowscy zakupili tam jakieś gospodarstwo, bo byli określani jako rolnicy lub gospodarze. Antoni Rogowski zmarł w Zakociu 27 listopada 1894 r., Józefa odeszła z tego świata 21 lutego 1897 r. jako Rogowska z Frankowskich.

Nie do końca udało się ustalić ilu dzieci doczekali się Rogowscy, bo nie wszystkie metryki zachowały się, a niedokładne zapisy budzą czasem wątpliwości. Dostępne akty mówią o narodzinach 7-8 dzieci Antoniego i Józefy Rogowskich. ●Tomasz (18 XII 1835- 18 X 1838), ●Marianna (ok.1837 – 1 VI 1839), prawdopodobnie także ●Marcjanna urodzona 3 stycznia 1843 r. zmarli młodo (w 1845 r. urodziła się następna Marcjanna). Nie wiadomo, czy ich córką była ●Franciszka urodzona 28 czerwca 1840 r. w Pniewie Czeruchach, która wyszła za mąż w 1858 r. za Franciszka Czarneckiego z Czernic pod Opinogórą, skoro nazwisko rodowe matki w obu aktach zapisano jako Federska. Młodsza czwórka znalazła się z rodzicami w Zakociu, tam zakładali rodziny i trudnili się rolnictwem.

●Marcjanna, przy ślubie zapisana jako Marianna, urodziła się w 1845 r. w Zeńboku. Wyszła za mąż 12 stycznia 1879 r. w Przasnyszu za robotnika Tomasza Kamzelskiego, urodzonego w Makowie, a mieszkającego z rodzicami  Antonim i Dorotą z Iplińskich w Osówcu Szlacheckim (obecnie gm. Przasnysz). Zmarła jako dożywotnica 6 lipca 1832 r. w Łyszkowie (gm. Przasnysz).

●Józef urodzony około 1852 r. we Wierzbowie, ożenił się 30 stycznia 1884 r. z Elżbietą Kowalską córką rolników z Przasnysza: Tadeusza i Wiktorii z Malinowskich. Gospodarował w Przasnyszu i tam zmarł w szpitalu 30 października 1919 r.

●Tomasz urodzony 14 sierpnia 1855 r. w Pawłówku, 18 maja 1879 r. pojął za żonę Mariannę Makowską ze Szli (gm. Przasnysz), córkę Adama i Salomei z Pogorzelskich. Tomasz gospodarował  w Zakociu, bo tam zmarł 2 lutego 1921 r. Przy zgonie podano, że jego matka była z domu Rajkowska.

Najmłodszy ●Jan urodzony 14 marca 1859 w Pawłówku ożenił się 22 listopada 1885 r. z Rozalią Opalińską z Kobylaków Konopek (gm. Przasnysz), córką rolników Franciszka i Anny z Puchalskich, urodzoną w Osówcu Kmiecym. Jan też pozostał w Zakociu i tam zmarł 2 stycznia 1893 r.

Młodszy od Józefy syn Grzegorza i Tekli – Ignacy urodził się około 1821 r. w parafii Zeńbok w Jarlutach Wielkich. Po śmierci ojca mieszkał tam z matką na gospodarstwie. Jego wybranką została Joanna Więckiewicz, urodzona w 1823 r. w Zakrzewie Wielkim w parafii Łysakowo (gm. Grudusk), ale mieszkająca z rodzicami wyrobnikami Józefem i Wiktorią z Bartkiewiczów w Jarlutach. Ich ślub miał miejsce w Zeńboku 19 stycznia 1845 r. Ignacy został wówczas zapisany jako Frej powszechnie Frejkowskim zwany, a Joanna – tak jak przy narodzinach – Więckiewicz. W następnych latach, gdy rodziły się ich dzieci, te nazwiska przybierały już różną formę: najczęściej Frejkowski, ale i Frajkowski, a nawet – jak zaznaczono na początku – Rajkowski, Joanna była z domu Winkiewicz, Winkowska, Więckowska oraz Więczkowska. Frejkowscy przenosili się z miejsca na miejsce, ale zawsze byli określani jako gospodarze, a więc stali nieco wyżej w wiejskiej hierarchii niż wyrobnicy czy kopcarze. Ich pierwsza córka urodziła się w parafii Łysakowo, następne rodziły się, i czasem umierały, w Jarlutach Wielkich w parafii Zeńbok, w Pniewku (dziś Pniewo-Czeruchy), w Pniewie Wielkim, w Krośnicach w parafii Lekowo. W Krośnicach Ignacy był najpierw określany jako gospodarz (1857 r.), później wyrobnik(1858 r.). W 1880 i 1882 r. gdy rodziły się jego wnuczki – córki Władysława, mieszkał jako arendator w Szczurzynie – majątku Franciszka i występował jako Rajkowski. Gdy wychodziła za mąż w 1884 r. najmłodsza córka Ignacego i Tekli, mieszkali już w Ciechanowie, gdzie mieli swój dom, a Ignacy był rok później nazwany robotnikiem. Tym domem było najprawdopodobniej mieszkanie ich syna Franciszka, bo gdy 23 lutego 1888 r. zmarła w Ciechanowie Joanna Frejkowska (z Więckowskich), jej mąż, który zgłosił zgon, mieszkał u syna. Pewną zagadką jest śmierć Ignacego. Odnaleziony akt zgonu, spisany na podstawie oświadczenia służących, zgłaszających ten fakt, wskazuje, że urodzony w Jarlutach wdowiec Ignacy Rajkowski odszedł z tego świata 13 czerwca 1896 r. w Dreglinie w parafii Krajkowo. Dreglin był jednym z trzech majątków jakie kupił Franciszek Rajkowski. Tyle tylko, że – opierając się na ustaleniach E. Lewandowskiego – należący do Maksymiliana i Walerii Romanów mąjątek był zadłużony, a najpoważniejszym ich wierzycielem pozostawał Rajkowski, by w 1902 r. przejąć go na własność (4). Co zatem, na kilka lat przed objęciem majątku przez syna, robił tam Ignacy? Służący mogli nie wiedzieć, że ojciec Franciszka nosi inne nazwisko niż syn (tak samo jak przy narodzinach córek Władysława Rajkowskiego) i dlatego zmarł według zapisów urzędowych jako Rajkowski.

W małżeństwie Ignacego i Joanny przyszło na świat siedmioro dzieci. Czworo zmarło w dzieciństwie:● Katarzyna Frejkowska (ok.1845 – 15 VI 1848), ●Tekla Wiktoria Frajkowska (13 X 1850 -23 I 1857), ●Marianna Frejkowska (20 XI 1853 – 28 IX 1855) i ●Rozalia Frejkowska (2 IX 1856 – 25 V 1857). Pozostala trójka założyła rodziny: ●Franciszek Rajkowski, ●Władysław Rajkowski, urodzony jako Frejkowski i ●Balbina Frejkowska, później żona Feliksa Skierczyńskiego. Rodzice zadbali o wykształcenie synów, chociaż na pewno nie było to dla nich łatwe. W biografiach Franciszka przewija się informacja, że matka Joanna umiała czytać i pisać i zadbała, by dzieci też posiadły tę umiejętność. Pomocy udzielił podobno ks. Hipolit Waśniewski z Lekowa, a być może Frejkowscy poświęcili na naukę synów gospodarstwo w Korośnicach, bo w 1856 r. Ignacy był tam jeszcze gospodarzem, a w 1858 r. – tylko wyrobnikiem. W tym czasie Franciszek uczył się już w Mławie.

Franciszek Rajkowski urodził się 4 stycznia 1848 r. w Jarlutach Wielkich. Uczył się początkowo w szkole parafialnej w Lekowie, a następnie w Szkole Powiatowej Ogólnej w Mławie, którą ukończył w 1864 r. W jego opracowaniach biograficznych pojawiły się sugestie, że jako 15-latek angażował się w powstanie styczniowe, ale nie ma na to dowodów. Kolejnym etapem jego nauki było siedmioklasowe męskie III Gimnazjum Filologiczne w Warszawie z rosyjskim językiem wykładowym, mieszczące się przy Krakowskim Przedmieściu 3, w którym w 1866 r. otrzymał świadectwo dojrzałości. Został nawet wymieniony jako wyróżniający się uczeń w notatce zamieszczonej w „Kurierze Warszawskim (5). Dostał się na Wydział Lekarski Szkoły Głównej Warszawskiej. Pozostając pod opieką naukową prof. Tytusa Chałubińskiego pracował jako felczer na Powiślu, jednocześnie prowadząc badania nad stanem zdrowotnym i higieną ludności w tej dzielnicy. Dyplom lekarza otrzymał w 1871 r. Krótko pozostał jako asystent w katedrze kierowanej przez Chałubińskiego, po czym przyznano mu stypendium i skierowano na dalsze studia do Wiednia. Po powrocie do kraju nie widział dla siebie kariery naukowej. Wrócił około 1872 r. w rodzinne strony i zaczął pracować jako lekarz wolnopraktykujący. W międzyczasie został jeszcze powołany na wojnę rosyjsko-turecką rozpoczętą w kwietniu 1877 r. Był naczelnym lekarzem garnizonu w Sewastopolu, a później w Odessie. Wrócił do Ciechanowa w stopniu majora, ale nie przyjął przyznanego mu Krzyża Zasługi. Odtąd leczył chorych w Ciechanowie i okolicy. Był bardzo oddany pacjentom, wyjeżdżał do nich o różnych porach dnia i nocy. Inkasował podobno spore honoraria, tak że rodzina żyła dostatnio. Często jednak od biedaków nie pobierał zapłaty za porady lekarskie, a czasem zostawiał pieniądze na leki czy lepsze jedzenie. Zwalczał znachorstwo, zabobony, ale doceniał też medycynę ludową, starał się o podniesienie higieny, szczególnie wśród ludności wiejskiej. Angażował się w zapewnienie ludziom dobrej wody i łaźni. W 1894 r. zwalczał cholerę dziesiątkującą miejscową ludność. Specjalizował się niejako w chorobach zakaźnych.

W 1888 r. opublikował „Poradnik lekarski”, opisujący choroby występujące na Mazowszu oraz środki zaradcze możliwe do zastosowania w domu w razie zachorowania. Jego integralną częścią była „Apteczka domowa”, zawierająca wykaz leków przydatnych w medycynie ludowej (6). Brał udział w zjazdach i sympozjach lekarskich w kraju i za granicą. Jeden z jego wykładów pt. „Olejek terpentynowy w leczeniu czarnej krosty”, wygłoszony na V Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie ukazał się drukiem, a w „Przeglądzie Lekarskim” w 1888 r. zamieszczono jego streszczenie (7). Marzył o zorganizowania sanatorium w okolicy. Zakupił w tym celu majątki: Szczurzyn pod Ciechanowem, Sławogóra Stara pod Mławą i Dreglin pod Glinojeckiem, przymierzając się do budowy uzdrowiska. W Szczurzynie przyjął nawet pierwszych pacjentów (8). Te plany nie powiodły się Rajkowskiemu. W Szczurzynie powstała za to Fabryka Cukru „Ciechanów”, a Rajkowski został jej udziałowcem. Był jednym z najaktywniejszych działaczy społecznych Ciechanowa. Jego nazwisko widniało wśród członków – założycieli Ochotniczej Straży Ogniowej w Ciechanowie, Oddziału Towarzystwa Wzajemnego Kredytu, Ciechanowskiego Towarzystwa Dobroczynności czy Towarzystwa Kultury Polskiej. Tomasz Klonowski, właściciel Sokołówka, uczynił go wykonawcą testamentu, gdy swój majątek przekazał na cele utworzenia szkoły rolniczej. Dał się poznać jako opiekun utalentowanych dzieci pochodzących z biednych rodzin (Bolesław Biegas, Henryk Kuna) oraz wielki mecenas kultury.

Franciszek Rajkowski ożenił się 28 stycznia 1882 r. w Ciechanowie z Jadwigą Dorotą Dmowską, urodzoną w 1863 r. córką Władysława (1837-1894) i Walentyny z Wilczyńskich, mieszkającą z ojcem w Głowinie (obecnie osada w gm. Zbiczno w pow. brodnickim woj. kujawsko-pomorskim). Ojciec jej był oficerem powstania styczniowego, działaczem narodowym i społecznym na Mazowszu płockim. Matka uczestniczyła w jego pracach spiskowych, w powstaniu pracowała w tajnych szpitalach, później pomagała mu we wszelkich działaniach majątkowych, mających wpływ na zasobność rodziny. Walentyna Dmowska zmarła w 1880 r. w podciechanowskim Szczurzynie w zakładzie leczniczym, w którym przebywała dla podratowania zdrowia – jak napisano w akcie zgonu. Świadkami ślubu Franciszka i Jadwigi byli ciechanowski lekarz Władysław Guszkowski i dzierżawca części Opinogóry Dolnej Adolf Wilczyński, wuj Jadwigi, za pośrednictwem którego Rajkowski ją poznał. Biografowie Rajkowskiego, powołując się na relację Reginy Zienkiewiczowej, córki doktora, podają, że ślub celebrowany przez ks. Hipolita Waśniewskiego miał miejsce w Warszawie. W takich przypadkach metryka ślubu była sporządzana w następnych dniach w miejscu zamieszkania małżonków z zaznaczeniem, że ślub miał miejsce w innym kościele (taka sytuacja wystąpiła przy ślubach córek doktora). W przypadku Franciszka i Jadwigi nie ma jednak wzmianki w ciechanowskiej księdze ślubów, gdzie spisano akt, że uroczystość odbyła się w Warszawie i że ślubu udzielił ks. Waśniewski.

Żona okazała się dobrą gospodynią, rozumiała pasje męża, pomagała mu w praktyce lekarskiej i angażowała się w wiele przedsięwzięć społecznych i kulturalnych w mieście, w tym przewodnicząc lub zasiadając w zarządach wielu stowarzyszeń i organizacji. W ich małżeństwie przyszło na świat pięcioro dzieci: Regina, Jadwiga, Aleksander, Aniela Wacława i Władysław. Franciszek Rajkowski zmarł 15 października 1908 r. Został pochowany na cmentarzu parafialnym przy ul. Płońskiej w Ciechanowie, a pogrzeb zgromadził rzesze mieszkańców Ciechanowa, bliższych i dalszych okolic, w większości wdzięcznych pacjentów doktora. Do dziś Rajkowski jest jednym z bardziej znanych i wspominanych ciechanowian. Jego imieniem nazwano jedną z ulic w Ciechanowie. Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej ustanowiło nagrodę jego imienia, której przyznanie wiąże się z nadaniem tytułu Ciechanowianina Roku w dziedzinie kultury. 

Jadwiga Rajkowska po śmierci męża wyszła powtórnie za mąż 17 sierpnia 1911 r. w Małkini Górnej (pow. Ostrów Mazowiecka) za Zygmunta Kajetana Ślaskiego. Ślaski urodził się 7 sierpnia 1863 r. w Ostrowi Mazowieckiej jako syn komornika Trybunału Cywilnego Guberni Płockiej Teofila i Seweryny Teofili z Kühnów. Był w latach 1891-1910 notariuszem w Ciechanowie, a jednocześnie bliskim przyjacielem rodziny Rajkowskich. Dla niego był to pierwszy ślub. Ślascy mieszkali w Płocku, gdzie Zygmunt zmarł w 1924 r. Jadwiga zmarła w 18 września 1929 r. Spoczęła obok pierwszego męża na cmentarzu w Ciechanowie.

Wszystkie dzieci Rajkowskich urodziły się w Ciechanowie, chociaż ich chrzty były urządzane, a akty narodzin spisywane nawet kilka lat po urodzeniu. Początkowo pobierały naukę w domu, później były kształcone wyżej. Poszły w ślady rodziców. Cechowały je patriotyzm i społecznikowska pasja.

Najstarsza •Regina urodzona 3 grudnia 1882 r. kształciła się na pensji Zuzanny Morawskiej w Warszawie. Była uzdolniona literacko, utwory publikowała najczęściej pod pseudonimem „Domosława”. Została 28 sierpnia 1904 r. żoną lekarza Marcjana Zienkiewicza, urodzonego w 1875 r. w Carskim Siole, który po studiach medycznych osiadł w Ciechanowie jako lekarz pomocy wiejskiej, prowadzący 3 ambulatoria i niewielki szpital, a później jako lekarz wolnopraktykujący. W czasie I wojny światowej Regina pracowała jako pielęgniarka, w czasie wojny 1920 r. przebywała z mężem – komendantem szpitala wojskowego – we Włocławku, gdzie zajęła się działalnością charytatywną, w tym opieką nad rannymi żołnierzami. Później Zienkiewiczowie mieszkali w Warszawie. Doczekali się czworga dzieci: Jadwigi (1906-1936), Jerzego Aleksandra (1907-1908), Jarosława (1912-1976) i Ryszarda (1912-1942) ożenionego w 1940 r. z Danutą Jankowską. Marcjan Zienkiewicz zmarł w 1936 r., Regina- w 1965 r.

Młodsza od Reginy •Jadwiga urodziła się 22 grudnia 1883 r. Ukończyła w Krakowie kursy im. A. Baranieckiego, później studiowała w Genewie. 21 lutego 1911 r. została w Warszawie w kościele Marki Bożej Miłosiernej (akt ślubu spisany w Ciechanowie) żoną Jana Konopnickiego, syna poetki Marii, wdowca po Jadwidze Brzozowskiej, ojca czwórki dzieci, właściciela Przedwojewa. Konopniccy mieszkali w Przedwojewie do 1921 r. Po sprzedaży majątku przenieśli się do Czernika w pow. Mińsk Mazowiecki. Jadwiga urodziła dwie córki: Anielę (1912-1940), później żonę Antoniego Bieleckiego i Krystynę (1913-1988), później żonę – kolejno Zygmunta Elsnera i Tadeusza Roykiewicza. Jan Konopnicki zmarł w 1930 r., Jadwiga – w 1932 r.

•Aleksander Rajkowski urodził się 27 stycznia 1886 r. Studiował chemię na Politechnice Warszawskiej. Angażował się z ramienia Organizacji Bojowej PSS w akcje niepodległościowe w latach 1905-1906. Biografie doktora i inskrypcja na grobie podają, że zginął 6 lipca 1906 r. w Parku Ujazdowskim w czasie nieudanego zamachu na generał-gubernatora warszawskiego Gieorgija A. Skałona. Tyle tylko, ze słynny zamach miał miejsce 18 sierpnia na ul. Natolińskiej 9 i nie ma informacji o ofiarach. Najprawdopodobniej Aleksander zginął w innej akcji lub – ze względów bezpieczeństwa – podano wcześniejszą datę śmierci. Spoczął w Ciechanowie na cmentarzu parafialnym z napisem na nagrobku: l. 20 student, zginął za wolność.

•Aniela Wacława przyszła na świat 23 czerwca 1888 r. Tak jak starsza siostra ukończyła w Krakowie kursy im. A. Baranieckiego. 22 lipca 1909 r. wyszła za mąż w kościele św. Piotra i Pawła w Warszawie (metryka ślubu w aktach ciechanowskich) za Stanisława Smoleńskiego (ok. 1875-1937), syna Romana i Heleny z Humięckich, chemika w cukrowni „Ciechanów”, po czym wyjechała z nim za granicę, by mąż mógł dalej studiować. W Lucernie urodziła córkę Annę (1910 -1977), później żonę kolejno Jana Gustawa Zamoyskiego i Tomasza Kazimierza Surzyckiego, a w Pradze – Franciszka Wojciecha (1911-1937). Po powrocie Smoleński dalej pracował w cukrowni jako główny inżynier chemik. Aniela zmarła 29 listopada 1920 r. pielęgnując rannych żołnierzy i spoczęła w grobie rodzinnym Rajkowskich w Ciechanowie, a Stanisław w 1924 r. założył nową rodzinę.

Najmłodszy syn Franciszka Rajkowskiego – •Władysław – urodził się 15 sierpnia 1903 r. Uczył się w Kielcach, a następnie w Płocku. Był zapalonym harcerzem. Mimo postępującej gruźlicy, poszedł na wojnę w 1920 r. Później podjął jeszcze studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, ale uniemożliwiła mu je choroba. Zmarł 20 sierpnia 1925 r. w sanatorium w Rajczy w Beskidzie Żywieckim, a pochowany został obok rodziców i rodzeństwa w Ciechanowie.

Młodszy brat Franciszka – ●Władysław – urodzony 15 kwietnia 1858 r. w Krośnicach w parafii Lekowo jako Frejkowski, najpewniej otrzymał równie dobre wykształcenie jak starszy brat, bo został farmaceutą. Nie wiadomo, czy od początku, czyli od pobytu w szkołach używał nazwiska Rajkowski, bo w jego metryce widnieje jednak Frejkowski. Być może na zmianę nazwiska miał wpływ brat, a może była to decyzja samego Władysława, któremu imponował, a bardzo prawdopodobne że i wspierał go w nauce starszy o 10 lat Franciszek.

Władysław Rajkowski ożenił się młodo, bo mając 22 lata. Jego żoną została w 1879 r. w Mławie Weronika Borkowska, córka Franciszka i Balbiny z Więckowskich. Władysław pracował wówczas jako aptekarz w Warszawie. Nie wiadomo, czy żona zamieszkała z nim, czy tylko na czas porodów przeniosła się do teściów do Szczurzyna, bo tam przyszły na świat dwie pierwsze córki Władysława i Weroniki: •Wanda Jadwiga urodzona 9 sierpnia 1880 r., zmarła w 1902 r.w Kazimierzu Dolnym i •Janina urodzona 8 lipca 1882 r. Później rodzina osiadła w Kazimierzu nad Wisłą gdzie Władysław był właścicielem apteki i gdzie rodziły się następne ich dzieci: •Zygmunt Karol w1887 r., prawdopodobnie bliźnięta •Bolesława Maria (1891-1891) i •Stanisława Wacława (1891-1892), •Maria Magdalena w 1894 r.,•Jan Ryszard Bogusław w 1896 r. i •Stanisław Konrad 8 maja 1899 r., który później został farmaceutą i botanikiem. W Kazimierzu Władysław Rajkowski założył Towarzystwo Oszczędnościowo-Pożyczkowe i został jego prezesem, Jego dom był centrum życia niepodległościowego, społecznego i kulturalnego. Po śmierci brata przejął funkcję wykonawcy testamentu T. Klonowskiego i organizacji szkoły rolniczej w Sokołówku, ale ze względu na odległość zrzekł się tego zadania na rzecz Marcjana Zienkiewicza. 10 sierpnia 1906 r. zmarła w Warszawie Weronika Rajkowska. Wdowiec ożenił się ponownie 9 stycznia 1909 r. w Lublinie z Marianną Konstancją Walerią Małyszczycką. Nie wiadomo, czy małżonkowie znali się wcześniej, bo Marianna urodziła się 28 lutego 1868 r. w Zeńboku w domu dziadka Wiktora Karpowicza, radcy dworu i byłego dyrektora komory celnej, jako córka zmarłego wcześniej majora Wojsk Cesarsko-Rosyjskich Jana Małyszczyckiego i Wirginii z Karpowiczów. Nie wiadomo w jakim charakterze Karpowicze mieszkali w Zeńboku, bo właścicielką wsi była w tym czasie Balbina Teodora z Karczewskich Jakacka. Marianna Rajkowska urodziła w 1910 r. w Kazimierzu syna •Witolda Wladysława (1910-1957), późniejszego publicystę i orientalistę. Od 1913 r. Władysław Rajkowski prowadził aptekę w Rosieniach na Litwie, która spłonęła w 1918 r. Od 1921 r. zamieszkał w Warszawie i został współwłaścicielem jednej z największych aptek w stolicy, należącej do Feliksa Kucińskiego. Zmarł w 1935 r.

Siostra Franciszka i Władysława – ●Balbina Frejkowska urodziła się 20 grudnia 1863 r. w Pniewie Wielkim. Mieszkając z rodzicami w Ciechanowie, 16 lutego 1884 r. wyszła za mąż za wywodzącego się z Opinogóry Górnej Faustyna Skierczyńskiego, syna Jana i Aleksandry ze Strachowskich, pracującego w Cegielni Gostków. Albina – bo tak była zapisywana w metrykach dzieci – urodziła syna i córkę. 17 lutego 1885 r. przyszedł na świat •Bogdan, ale chłopiec (przy zgonie dodano mu imię Bronisław) zmarł 1 stycznia 1888 r. 31 lipca 1889 r. urodziła się Skierczyńskim •Maria. Jej pojawienie się na świecie zgłosiła akuszerka, bo 5 miesięcy wcześniej Faustyn wyjechał do Ameryki. Nie wiadomo jak długo tam przebywał. Zmarł w Ciechanowie 12 czerwca 1925 r., jako utrzymujący się z własnych funduszy. Regina z Rajkowskich Zienkiewiczowa, w imieniu rodziny, wydała 9 lipca 1933 r. oświadczenie zezwalające Skierczyńskiej na budowę domu na działce Rajkowskich, położonej między ogrodem klasztornym i ogrodem spacerowym, przez nią użytkowaną(9). Balbina Skierczyńska zmarła w 1937 r.

Przypisy:

(1) Lewandowski E.: Doktor Franciszek Rajkowski i jego Ciechanów. – Ciechanów, 2001, s. 29

(2) Catalogi et elenchi universi cleri diocensis plocensis. T.2, (1831-1852) / zebrał i do dr. przygot. M. M.Grzybowski. – Płock, 2012, s. 311, 229, 395, 422

(3) Kopczarz, kopcarz, kopiarz – zagrodnik odrabiający u dziedzica pewną liczbę dni za wyznaczone mu w kopach zboże

(4) Lewandowski E. Op. cit., s. 71-72

(5) „Na akcie zakończenia biegu nauk …” [Inc.] – Kurjer Warszawski, 1866, nr 146, s. 837

(6) Rajkowski F.: Poradnik lekarski. – Warszawa: „Prawda”, 1988 (Biblioteka Polona)

(7) Szkoła Główna Warszawska (1862-1869). T. 2, Cesarsko-królewska warszawska medyko-chirurgiczna akademia (1857-1862): wydział lekarski Szkoły Głównej Warszawskiej (1862-1869. – Kraków, 1901, s. 525 (Biblioteka Polona)

(8) Księga zgonów parafii w Ciechanowie, 1880, akt 129 (zmarła we wsi Szczurzyn – Zakładzie leczniczym Walentyna Dmowska – tłum z j. ros.)

(9) Lewandowski E., s. 32-33

Wybrana bibliografia:

Janikowa Lucyna: Nieodrodna córka. – Ciechanów: Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej; Muzeum Szlachty Mazowieckiej, 2007

Kosturkiewicz Cezary: Dr Franciszek Rajkowski – lekarz i pozytywista mazowiecki 1848 – 1908 / praca magisterska pod kier. Stanisława Szostakowskiego. – Olsztyn: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1993

Księgi urodzeń, ślubów i zgonów parafii i USC w woj. Mazowieckim, w: https://metryki.genealodzy.pl/ oraz  https://metryki.genbaza.pl/ ; Księgi urodzeń, ślubów i zgonów w woj. lubelskim, w: https://regestry.lubgens.eu/viewpage.php?page_id=1057 

Lewandowski Edward: Doktor Franciszek Rajkowski i jego Ciechanów. – Ciechanów: TMZC, 2001

Ostrowska Teresa: Rajkowski Franciszek, w: Polski słownik biograficzny. T. 30/3, z. 126. – Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 481-483; Dzięczkowski Andrzej: Rajkowski Stanisław Konrad, s. 483-484, Paszkiewicz Mieczysław: Rajkowski Witold, s. 485

Sujkowski Andrzej: Dmowski Władysław, w: Polski słownik biograficzny. T. 5. – Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1939-1945, s. 225-226

Zapisy indeksowe metryk parafii w woj. mazowieckim, w: https://geneteka.genealodzy.pl/, w woj. lubelskim w: https://regestry.lubgens.eu/viewpage.php?page_id=1057